استعاره در گذر زمان؛ بررسی، تحلیل و نقد تطوّر تعریف استعاره در آثار بلاغی عربی و فارسی

تعریف استعاره ازجمله موضوعات نخستین آثار بلاغی عربی و فارسی است. کثرت تعاریف موجب شده است برخی تصوّر کنند وجه مشترکی میان آنها نیست یا اینکه تعاریف استعاره بسیار پریشان است؛ در حالی‌که بررسی تعاریف در بیشتر کتاب‌های بلاغی فارسی و عربی حاکی از وجود مؤلفه‌های مشترک بین آنهاست. از طرفی باید این موضوع را در بستر زمان و شرایط فکری و فرهنگی در نظر گرفت. گسترش حوزة مطالعات بلاغی، ساختار فکری و فرهنگی زمینه‌ساز دریافت‌هایی از استعاره شده است که با دریافت آن در زمینة فکری دیگر متفاوت خواهد بود. می‌توان با دسته‌بندی تعاریف بر مبنای مؤلفه‌های برجسته و مشترک، علاوه بر تبیین عناصر مشترک آنها، مراحل تطوّر استعاره را نیز نشان داد. در پژوهش حاضر با بررسی و تحلیل تعاریف استعاره در بیشتر متون بلاغی عربی و فارسی، مؤلفه‌های کانونی آنها استخراج و در هفت گروه دسته‌بندی شدند: ۱) تکرار کامل تعاریف ۲) تکرار بخشی از تعاریف ۳) تلفیق چند تعریف. از میان هشت گروه تعریفی که در هفت طبقه دسته‌بندی‌شده، چهار تعریف یک‌مؤلفه‌ای است که از میان آنها سه تعریف تکراری است؛ دو تعریف نیز دومؤلفه‌ای است که بخشی از آنها تکرار تعاریف یک‌مؤلفه‌ای است؛ همچنین یک تعریف سه‌مؤلفه‌ای و یک تعریف چهارمؤلفه‌ای است که همه از ترکیب تعریف‌های یک یا دومؤلفه‌ای حاصل شده‌اند.